Ondanks een aangenomen motie gaat demissionair staatssecretaris Thierry Aartsen voorlopig geen statiegeldverhoging en statiegeld op plastic sapflessen invoeren. Eerst moet Verpact met een totaalplan ervoor zorgen dat ‘de basis op orde’ is.

Een meerderheid in de Tweede Kamer wil een juridische en wettelijke borging van de zogeheten ‘circulaire hefboom’, om circulaire plastics te belonen ten opzichte van fossiele plastics. Aan die wens kan demissionair staatssecretaris Aartsen voorlopig echter niet voldoen. 

Nederland kan de crisis in plasticrecycling niet alleen oplossen. Samenwerking en bezoeken aan internationale evenementen zijn daarom broodnodig.

Wat zijn de effecten van de 567 miljoen euro die het kabinet met het belasten van afvalverwerking wil ophalen? PWC heeft het geïnventariseerd en kort door de bocht: Nederland gaat afval exporteren, lasten van burgers en bedrijven gaan flink omhoog, zowel AEC's, recyclingbedrijven, stortplaatsen als bodemasverwerkers krijgen het zeer zwaar, en of er ook echt veel CO2-winst zal ontstaan is nog de vraag.

Na kamerleden, CEO’s, vakbonden en brancheverenigingen spreken gemeenten nu ook zelf hun zorgen uit over een mogelijk scherp stijgende afvalstoffenheffing.

De EU-Kaderrichtlijn afval (Kra) kent nieuwe doelstellingen voor voedselverspilling in EU-landen die per 2030 behaald moeten zijn. Ook moeten lidstaten een UPV-systeem gaan opzetten voor textiel.

Een meerderheid van het Europees Parlement heeft gestemd voor de nieuwe EU-verordening voor circulaire voertuigen. Reacties op de afgezwakte ambities zijn echter overwegend somber. 

In aanloop naar het commissiedebat circulaire economie zetten de private afvalbedrijven nog eens op een rijtje wat zij nodig hebben om boven water te blijven. Een “lastenverzwaring” van 567 miljoen euro kunnen zij missen als kiespijn.

Als de afgifteplicht zorgt voor een afname van AEEA-inzamelaars of -verwerkers, dan gaat het waarschijnlijk alleen om de laagwaardige verwerking. De plicht heeft geen invloed op het hergebruik en de reparatie van niet-afgedankte producten.

Aanhoudende druk vanuit de Tweede Kamer om papieren bekers en bakjes met een plastic coating toe te staan, leveren verantwoordelijk demissionair staatssecretaris Thierry Aartsen hoofdbrekens op. “Ondernemers moeten weten waar zij aan toe zijn en kunnen rekenen op een betrouwbare overheid.”

Wat een groot deel van de afvalsector betreft zal het circulaire-economiedebat in de Tweede Kamer deze week in ieder geval moeten gaan over de fiscale bom die het demissionaire kabinet onder de circulaire economie heeft gelegd. De verantwoordelijk staatssecretaris laat echter verstek gaan.

De zogenoemde circulariteitsdoelstelling voor verpakkingen draagt onvoldoende bij aan afvalreductie en moet op de schop. Een milieuorganisatie voorzag dat vijf jaar geleden al, maar moet vermoedelijk nog wel even wachten tot deze weeffout in het beleid hersteld is.

In aanloop naar het circulaire economiedebat in de Tweede Kamer herhaalt Plastics Europe, samen met onder andere afvalbedrijven, haar oproep die ze ook aan en na afloop van de Plastictafel deed. Daar voegt de vereniging nog een “missionaire koers naar Brussel” aan toe.

Met weinig aandacht voor de afvalindustrie maar vooral een inzet op hergebruik als norm, wil D66 werken aan de circulaire transitie.

Met het commissiedebat circulaire economie in aantocht, brengen VNO-NCW en BKN hun wensen onder de aandacht van de Tweede Kamerleden. Met onder meer een focus op grondstoffenzekerheid en de onzekere textielmarkt, en vooral: snelle actie.

Het blijft mogelijk voor biomassa-energiecentrales om subsidie aan te vragen voor CO2-opslag en -afvang. Het niet faciliteren van deze centrales brengt het behalen van de klimaatdoelen namelijk in gevaar.

Met het Actieplan 2.0 krijgen cluster 6-bedrijven extra subsidie voor verduurzaming. Voor afvalverbranders is er echter nauwelijks specifieke aandacht.

Kringlooporganisaties zijn dagelijks bezig met de circulaire economie. Hun brancheorganisatie heeft in aanloop naar het circulaire-economiedebat in de Tweede Kamer dan ook genoeg ideeën over hoe die economie te stimuleren is.

De hoeveelheid voedsel die in Nederland in 2023 is verspild, is met 5 procent gedaald ten opzichte van 2022. Het doel om de hoeveelheid voedselverspilling in 2030 te halveren, staat echter onder druk.

De Klimaatwet en het Parijsakkoord zet Forum voor Democratie bij het grof vuil in haar conceptverkiezingsprogramma. In plaats van ‘onrealistische CO2-doelen’ richt de partij zich op 'slimme oplossingen voor eventuele klimaatverandering zoals dijkenbouw en kustbescherming'.

Vlak voor het zomerreces presenteerde de Plastictafel alternatieven voor de Nationale Circulaire Plastics Norm en de Circulaire plastic-heffing, maar plannen om de opbrengst van de heffing op te halen in de afvalsector zijn daarmee niet van tafel. Of afvalenergiecentrales profiteren van het schrappen van de CO2-heffing industrie is ook onzeker. Van een zorgeloze zomervakantie was voor de afvalsector zo geen sprake. 

De transitie naar de circulaire economie zat al in zwaar weer. Nu komt daar nog eens de geopolitieke onrust bovenop. De Europese Commissie wil daarom de Europese economie sterker maken en lijkt de voorwaarden die nodig zijn voor de circulaire transitie, te hebben afgezwakt. Gaat de circulaire economie er op deze manier komen?

Staatssecretaris Chris Jansen lijkt het aan Europa en de coalitie over te laten om de hete kolen van de circulaire economie uit het vuur te halen. Doortastende besluiten van hem laten in ieder geval nog even op zich wachten. 

Het nationale circulaire-economiedoel om in 2030 de helft minder mineralen, metalen en fossiele brandstoffen te gebruiken, lijkt vrijwel onhaalbaar. Niet alleen op milieu- en klimaatgebied is dat geen goede ontwikkeling, maar inmiddels ook op geopolitiek gebied. “Het is een crisis in slow motion.”

'Te vrijblijvend', 'geen gamechanger' en 'niet de basis voor een transitie naar een circulaire economie'. Brancheorganisaties reageren kritisch op het ontwerp Circulair Materialenplan. Aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de schone taak om de ruim 160 zienswijzen te beoordelen en zijn nu al lijvige plan nog aan te passen. 

Sterke overheidsregie is nodig om financiering van circulaire bedrijven op gang te krijgen en te houden. Dat vertelden sprekers uit het bedrijfsleven, wetenschap en financiële instellingen bij een rondetafelgesprek met Tweede Kamerleden. De overheid moet keuzes maken, normeren en regels stellen. Ook klonk de roep om een fonds dat financiering van recyclingbedrijven op korte termijn makkelijker maakt.

Nederland heeft over vijf jaar 20 procent minder verbrandingscapaciteit dan nu in de nieuwe visie van de overheid. Voldoende om ons eigen afval te verbranden, en niet veel meer dan dat. De sector reageert uitermate verdeeld: van onthutst tot instemmend. De grote vraag is echter hoe de overheid die reductie gaat realiseren.

In de Tweede Kamer leven grote zorgen of het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat het bedrijfsleven wel voldoende betrekt bij en hoort over zijn circulaire-economiebeleid. Tegelijk wordt verwacht dat het ministerie vaart maakt in dossiers.

De Tweede Kamer nam eind oktober een motie aan die de regering oproept snel met een plan te komen om de invoering van zero-emissiezones uit te stellen tot 2029. Gemeenten die een dergelijke zone volgend jaar al willen invoeren, verschillende brancheorganisaties, maar ook afvalbedrijven die hebben geïnvesteerd in zero-emissievoertuigen, zijn not amused.  

Miljoenen en miljoenen euro's aan schade veroorzaken exploderende lachgascilinders sinds 2023 in de afvalketen. Maar ruim anderhalf jaar overleg tussen afvalsector en de Rijksoverheid over de kwestie heeft vooral één ding niet opgeleverd: geld. En dat doet pijn.

De kritiek van metaalrecyclers en afvalbedrijven op een verplichting om verstuivende stoffen inpandig op te slaan is aangekomen in Den Haag. Staatssecretaris Chris Jansen gaat er met brancheorganisaties over in gesprek. 

Op de begroting van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat stijgt het budget voor de circulaire economie komend jaar, zo bleek op Prinsjesdag. Het is dan ook een 'beleidsprioriteit voor 2025'. Maar of de circulaire economie onderaan de streep écht geholpen is met alle nieuwe kabinetsplannen is maar zeer de vraag, afgaande op reacties uit de sector.

Bij de evaluatie van de afvalstoffenbelasting moet het Ministerie van Financiën twee beperkende voorwaarden voor toepassing van de zogenoemde in-/uitmethode kritisch tegen het licht houden, vindt Hans Spaermon. De al lang achterhaalde voorwaarden zitten volgens de fiscaal specialist vooral stortplaatsen in de weg bij hun rol in de circulaire economie. “Hopelijk schudt iemand in de Tweede Kamer het ministerie wakker.”

Vlak voor de inwerkingtreding besloot het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat afgelopen juni het van kracht worden van het gewijzigde Besluit melden een half jaar uit te stellen. Afval- en recyclingbedrijven hebben tot begin volgend jaar om zich voor te bereiden op de nieuwe situatie. Desondanks vrezen zij dat de wijzigingen de circulaire economie lam leggen. 

Pieter Walraven is managing partner Public Matters. Hij ziet het gebrek aan circulaire ambities in het hoofdlijnenakkoord van de nieuwe coalitie niet per se als iets negatiefs. Misschien heeft de circulaire economie wel baat bij een overheid die minder gericht is op handhaven en nieuwe regels, maar meer op samenwerken, versnellen en het bouwen van draagvlak. 

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wil de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) beter inzetten om circulariteit te bevorderen en onderzoekt daarbij ook het nut van de algemeenverbindendverklaring. Naar verwachting duurt het tot 2027 voordat de UPV-systematiek wordt aangepast. Zo lang wil Fair Resource Foundation niet wachten. 

Brancheorganisaties uit de afvalsector zijn teleurgesteld dat er in het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB maar beperkt aandacht is voor onderwerpen die raken aan afvalbeheer en de circulaire economie. In de uitwerking van het akkoord kan een nieuw kabinet echter nog veel goed maken. 

Een missionaire Tweede Kamer in debat met een demissionaire staatssecretaris over de voortgang rond de circulaire economie. Dat verliep minder soepel dan sommigen wellicht hadden gehoopt. Perikelen rond het Afvalfonds Verpakkingen (nu: Verpact) en niet geïnd statiegeld hielden de gemoederen vooral bezig.

Met de herziening van de Europese verordening overbrenging afvalstoffen willen Europese beleidsmakers zorgen dat recyclebare afvalstromen milieuverantwoord worden verwerkt. De aanpassingen leiden tot wisselende reacties bij recyclers. “Als de export van oud papier en karton stopt, verliest deze stroom zijn waarde en belandt het in een verbrandingsoven.”

Veel hangt nog af van de kabinetsformatie, maar de Tweede Kamer wordt er de komende regeringsperiode niet groener op.