'Gemeenten spelen cruciale rol in afvalpreventie'

Zo kunnen gemeenten nieuwe mogelijkheden uit de Omgevingswet gebruiken om radicale stedelijke planning en logistieke netwerken te ondersteunen. Met een andere stadsstructuur kan een afvalvrije stad dichterbij komen. Ook kunnen gemeenten de publieke ruimte en nieuwe voorzieningen benutten om circulaire opties te stimuleren, economische instrumenten zoals statiegeldregelingen gebruiken, verboden en beperkingen opstellen voor problematisch materialen, en inwoners bij afvalpreventie betrekken middels interactieve workshops. 

Dat stelt Circle Economy in het rapport 'Op weg naar gemeenten met minder afval', dat werd opgesteld in opdracht van Rijkswaterstaat. De organisatie geeft aan dat het noodzakelijk is "dat we onze levensstijl en consumptiepatronen ingrijpend hervormen, met name in de steden", omdat dit hotspots zijn van consumptie en afvalproductie. Desondanks richten lokale overheden zich vooral op beter afvalbeheer in plaats van preventie, terwijl gemeenten juist een sleutelrol kunnen hebben bij afvalpreventie. 

Vijf beleidsinstrumenten

Circle Economy ziet vijf hoofdrichtingen voor gemeenten om meer te doen aan afvalpreventie. Deze instrumenten kunnen volgens de organisatie worden afgestemd op "de unieke behoeften en uitdagingen van een gemeente" en er hoeft niet gekozen te worden: ze kunnen gelijktijdig worden ingezet.

1. Stedelijke planning en ruimtelijke ordening
Met de juiste stedelijke planning kunnen gemeenten zorgen dat faciliteiten gunstig gelegen zijn en burgers eenvoudig toegang hebben tot circulaire diensten en producten - bij voorkeur binnen een kwartier reistijd. Dat kan middels vergunningverlening voor bedrijven die circulaire producten en diensten aanbieden, en eisen aan vergunningen in de bouw. Zo zouden vergunningen kunnen
bepalen dat voor ieder x aantal appartementen dat wordt gebouwd, er ook een ruimte voor het ruilen van producten en een reparatieruimte met gereedschappen beschikbaar zijn. 

2. Wet- en regelgeving
Het verplichten van circulaire praktijken voor bedrijven en personen kan zorgen voor meer inzet op afvalpreventie. Dat varieert van een diftarsysteem en statiegeldregelingen tot verboden op bijvoorbeeld wegwerpproducten van plastic of beperkingen op de verspreiding van huis-aan-huis drukwerk via een ja/ja-sticker.

3. Ondersteuning van en stimulansen voor bedrijven
Ook financiële en economische prikkels kunnen zorgen dat bedrijven meer milieuvriendelijke producten en diensten aanbieden, zodat huishoudens daar ook voor kunnen kiezen. Dat kan met premies en subsidies, maar ook door ruimtes in de stad ter beschikking te stellen aan circulaire initiatieven en door eco-industriële parken te bevorderen.

4. Circulair inkopen
Gemeenten kunnen het goede voorbeeld geven door zelf circulaire aanbestedingspraktijken te hanteren. Dat kan op verschillende niveaus: productniveau, leveranciersniveau en systeemniveau. Op het leveranciersniveau worden leveranciers gestimuleerd om circulair te werken en op systeemniveau gaat het bijvoorbeeld om terugnameovereenkomsten met de leveranciers, publiek-private partnerschappen en 'product as a service'-modellen.

5. Bewustwording en voorlichting
Met campagnes en voorlichtingsinitiatieven kunnen inwoners meer kennis krijgen over afvalvrij leven. Dat kan met workshops en evenementen, afvalaudits voor huishoudens, en lesprogramma's over afvalpreventie, maar ook met openbare kunst en het integreren van de circulaire economie in andere programma's op het gebied van bijvoorbeeld klimaat en biodiversiteit.